Заробак "у канвертах" - якія негатыўныя наступствы наступаюць для работнікаў

Гродзенскае абласное ўпраўленне Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь нагадвае: плацельшчыкі абавязковых страхавых узносаў абавязаны налічваць і пералічваць абавязковыя страхавыя ўзносы ў бюджэт дзяржаўнага пазабюджэтнага фонду сацыяльнай абароны насельніцтва Рэспублікі Беларусь (далей – бюджэт фонду) у поўным аб'ёме і ва ўстаноўленыя тэрміны.

Своечасовая і поўная выплата страхавых узносаў гарантуе работнікам прадпрыемстваў своечасовае прызначэнне і выплату пенсій і дапамог, што выплачваюцца са сродкаў бюджэту фонду. У перыяд, калі працадаўцам ўносы не выплачваюцца або выплачваюцца ў няпоўным аб'ёме, у работнікаў не фармуюцца правы на сацыяльныя выплаты, уключаючы пенсіі, што таксама адмоўна адаб'ецца на памеры пенсіі або дапамогі.

Варта адзначыць, што работнікі часам не задумваюцца аб наступствах выплаты заработнай платы «у канвертах». Гаворка ідзе аб прычыненні шкоды не толькі інтарэсам дзяржавы, грамадства, але і сваім уласным. Як правіла, атрымальнікі заробкаў» у канверце " згаджаюцца са сваім заробкам, але толькі датуль, пакуль не сутыкнуцца з праблемамі па здароўі ці не збяруцца выходзіць на пенсію.

Атрыманне "шэрай зарплаты" цягне для работніка недастатковую разліковую плацежаздольнасць пры звароце ў банк за крэдытам, адсутнасць сацыяльных гарантый у сувязі з часовай непрацаздольнасцю або нізкі памер пенсіі ў будучыні. Паколькі падаткі ў бюджэт і адлічэнні ў бюджэт фонду з зарплаты «ў канверце» не выплачваюцца, гэта негатыўна адбіваецца на дабрабыце іншых грамадзян, велічыні сацыяльных і іншых выплат.

Не сакрэт, што некаторыя работнікі нават не здагадваюцца, што ўцягнутыя ў шэрыя зарплатныя схемы. З работнікамі заключаліся дамовы, у адпаведнасць з якімі яны выконвалі свае функцыі на працягу пэўнага колькасці гадзін, распісваюцца ў Ведамасцях аб атрыманні грашовых сродкаў. А калі прыходзіць час афармляць пенсію, высвятляецца, што ў фондзе адсутнічаюць звесткі аб іх працы, альбо сума заробку, з якога наймальнік выплачваў абавязковыя страхавыя ўзносы ніжэй той заработнай платы, якая выплачвалася фактычна, але без адлюстравання па дадзеных бухгалтарскага ўліку. Як вынік ўшчамляюцца пенсійныя правы работніка.

У Рэспубліцы Беларусь асноўнай крыніцай выплат пенсій і дапамог па часовай непрацаздольнасці з'яўляюцца абавязковыя страхавыя ўзносы, якія выплачваюцца працадаўцамі за кожнага работніка ў бюджэт фонду.

У залежнасці ад выплаты абавязковых страхавых узносаў у бюджэт фонду набываецца права на выплаты па дзяржаўнаму сацыяльнаму страхаванню на выпадкі хваробы, часовай непрацаздольнасці, цяжарнасці і родах, інваліднасці, дасягненні пенсійнага ўзросту, страты карміцеля, страты працы, смерці застрахаванай асобы або члена яго сям'і.

Згодна з заканадаўствам аб пенсійным забеспячэнні ў 2023 годзе права на працоўную пенсію па ўзросце, за выслугу гадоў маюць асобы, у якіх мінімальны страхавы стаж складае 19 гадоў. У страхавы стаж залічваюцца толькі тыя перыяды працы, прадпрымальніцкай, творчай і іншай дзейнасці, за якія выраблялася выплата абавязковых страхавых узносаў у бюджэт фонду. Штогод страхавы стаж павялічваецца на паўгода да дасягнення да 2025 года 20 гадоў.

Такім чынам, пры афармленні пенсіі ў работнікаў- атрымальнікаў заробкаў «у канверце» перыяды працоўнай дзейнасці, на працягу якіх не выраблялася выплата страхавых узносаў, не будуць улічаны ў страхавы стаж і пры вылічэнні памеру пенсіі будзе ўлічвацца толькі афіцыйная заработная плата, з якой выплачваліся страхавыя ўзносы ў бюджэт фонду, г.зн. памер пенсіі можа апынуцца значна ніжэй, чым, калі б ён быў вылічаны з усёй сумы заробленых сродкаў.

А чым багатая падобная сітуацыя для наймальніка?

Як ужо адзначалася, выплачваючы заробак у «канверце» наймальнік не даплачвае абавязковыя ўнёскі Фонду сацыяльнай абароны насельніцтва.

У такой сітуацыі Фонд ва ўстаноўленым заканадаўствам парадку прыме меры па даналічэнні наймальнікам недаплачанай сумы узносаў, а калі сума такой недаплаты перавысіць 20 базавых велічынь, то службовая асоба наймальніка яшчэ і атрымае штраф ад 2 да 20 базавых велічынь (артыкул 12.15 Кодэкса Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях).

Акрамя таго, адказнасць наймальнікаў стала больш жорсткай. Так, з 19 чэрвеня 2021 года ўведзена крымінальная адказнасць наймальнікаў за ўхіленне ад налічэння і выплаты абавязковых страхавых узносаў - артыкул 243-3 КК РБ. Цяпер у выпадку наўмыснага заніжэння памеру адлічэнняў у Фонд, які перавышае 2 500 базавых велічынь, адміністрацыйным штрафам можна не адкараскацца, паколькі за падобнае парушэнне прадугледжана ўжо крымінальная адказнасць.